Geluk is het einde! Levenskunst toen en nu

Wij moeten onze tuin bewerken. (Voltaire)

In mei en juni 2019 wordt de cursus 'Wat een geluk!' opnieuw gegeven, maar nu onder de titel 'Geluk is het einde!' en als onderdeel van de lentecursus 'Klassieken' op het Stedelijk Gymnasium Nijmegen. Verschillende collega's leveren daaraan een bijdrage, bijvoorbeeld over klassieke bouwkunst en tragedies, over Romeins water en over Ovidius.

Bij 'Geluk is het einde!' staat de vraag centraal: hebben klassieke filosofen nog iets te betekenen voor het huidige begrip van geluk? Aan bod komen: Aristoteles en de flowtheorie, Epicurus en het hedonisme, Epictetus en de rationeel-emotieve-therapie. Geluk lijkt bij alle klassieke stromingen een einddoel in een mensenleven te zijn.

Inschrijven is helaas niet meer mogelijk.

Paul van Tongeren vat levenskunst samen als 'een merkwaardige mix van elementen van klassieke deugd (nadruk op oefening en zelfperfectionering, en een "bloeiend", gelukkig leven als doel), hellenistische terugtrekking op het eigen geluk (onverschilligheid jegens datgene wat niet in onze macht ligt) en modern geloof in de autonomie en het eigen kunnen' ( Leven is een kunst, 2012). Maar er ontbreekt daarbij volgens hem iets belangrijks: de aandacht voor de broosheid van geluk en voor de zwakheid en het onvermogen van de mens.

Benieuwd naar de betekenis van de tekst op het bordje? Zie wat-sas-as-dös-was-kas.

Compassie: vals sentiment of ware deugd?

Van januari tot en maart 2019 hebben we in vijf bijeenkomsten nagedacht over compassie in het Huis van Compassie te Nijmegen.

We zijn begonnen met de Gulden Regel, die alle religies lijken te onderschrijven: 'Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet'. Of positief geformuleerd: 'Behandel anderen altijd zoals je zelf behandeld wilt worden'. Uit deze regel spreken compassie en empathie: grote woorden. Wat betekent dit alles?

Het lijkt logisch in te stemmen met de gulden regel. Zijn compassie en empathie niet nodig om te streven naar een betere wereld? Maar als je goed leest wat er staat, doemen er vragen op. Wat is het zelf, dat blijkbaar goed behandeld wil worden? Moet je jezelf niet goed kennen om te weten hoe je behandeld wilt worden? Hoe weet je trouwens wat je zelf wilt?

Compassie en empathie vragen er in elk geval om concreet gemaakt te worden, vorm te krijgen in de praktijk van alledag. Wat betekenen ze voor jezelf en voor je verhouding tot de ander? Is het wel mogelijk om compassie te voelen voor je familie, geliefde, buren, stadsgenoten, landgenoten, mede-Europeanen, soortgenoten aan de andere kant van de wereld?

Inhoud

1. Het zelf en autonomie - 15 en 29 januari

Leon de Bruin, Fleur Jongepier en Sem de Maagt, Ik. Filosofie van het zelf, 2017

Beate Rössler, Autonomie. Een essay over het vervulde leven, 2018

2. Compassie en empathie - 12 en 26 februari

Karen Armstrong, Compassie, 2011

3. Te veel van het goede: kanttekeningen - 19 maart